Poniżej przedstawiam artykuł, który w jasny i prosty sposób wyjaśnia zagadnienia związane z dysplazją u psa. Niestety u hiszpańskich psów dowodnych też może wystąpić dlatego lepiej wcześniej z tym tematem się zaznajomić.

"O dysplazji czyli genetyka ilościowa"

Czym jest dysplazja?

Najprościej rzecz ujmując, dysplazja stawów biodrowych to odbiegające  od  normy ukształtowanie tych stawów. Cały staw jest luźniejszy (co   spowodowane jest zapewne rozluźnieniem ścięgien, o czym niewiele   wiadomo), główka kości udowej nie jest dobrze dopasowana do spłaszczonej   panewki, a na skutek tego niedopasowania dochodzi do tarcia i   uszkodzenia powierzchni stawowej. Objawy dysplazji, w  zależności od jej natężenia, wahają się od  zmniejszonej aktywności, po  ciężką kulawiznę, znacznie ograniczającą  swobodę poruszania. Jest  jednak bezspornym faktem, że większość psów, u  których badaniem  rentgenowskim wykryto dysplazję, nie zdradza żadnych  objawów  klinicznych.

Dwa punkty widzenia

W dyskusjach o dysplazji i możliwościach jej zwalczania ścierają się  dwa  odmienne stanowiska. Zwolennicy jednego uważają, że dysplazja jest w   znacznym stopniu uwarunkowana genetycznie. Jeśli tak, to możliwe jest   osiągnięcie poprawy w obrębie rasy, gdy stosować się będzie selekcję –   im ostrzejszą, tym szybciej nastąpi poprawa. W myśl najbardziej   skrajnych koncepcji, gdyby eliminować z hodowli wszystkie psy   dysplastyczne, bez względu na stopień dysplazji, to już po kilku   pokoleniach problem przestałby istnieć. Jak już wiemy, takie   postępowanie nie jest możliwe (nawet gdyby miało być skuteczne), bo   dramatycznie zmniejszyłoby pulę genową rasy. Przeciwny punkt  widzenia podkreśla rolę czynników środowiskowych w  rozwoju dysplazji. W  okresie wzrostu staw biodrowy jest strukturą  delikatną, ciągle  zmieniającą się, wrażliwą na wpływy środowiska.  Szczenię, które jest  właściwie karmione, trzymane na odpowiednim podłożu  i nieforsowane  nadmiernie, nie będzie miało dysplazji, nawet przy  odziedziczonej  predyspozycji.

Genetyka dysplazji

Inaczej niż wspomniane w poprzednim odcinku choroby dziedziczne,   dysplazja uwarunkowana jest nie jedną parą, lecz nieznaną, ale   najpewniej znaczną liczbą genów. Taka cecha nazywana jest ilościową (bo   osiągana przez nią wartość może być zmierzona), w odróżnieniu od cech   warunkowanych jedną parą genów, nazywanych jakościowymi. Cechy   jakościowe przejawiają się w postaci dwóch wykluczających się   przeciwieństw – pies jest krótkowłosy albo długowłosy, czarny albo   czekoladowy, ma PRA albo nie ma. Cechy te zasadniczo nie podlegają   wpływom środowiska. Co innego cechy ilościowe. Jak wspomniałem, ich   wartość można zmierzyć. Przy odpowiedniej liczbie pomiarów okaże się, że   wartość każdej cechy zawiera się w przedziale, którego granice   wyznaczone są przez wartość najniższą i najwyższą. W przypadku dysplazji   za wartość najniższą można uznać idealne stawy biodrowe, a za  najwyższą  ich ciężką deformację. W stosowanym w Polsce  systemie oceny dysplazji w stopniach (od A do E)  nie jest to tak dobrze  widoczne jak w systemie brytyjskim, gdzie  oceniana jest ona punktowo.  Uzyskane tam wyniki mieszczą się w  przedziale od 0 (stawy idealne) do  108 (najcięższa deformacja). Zebrane  dla cechy ilościowej wartości  graficznie przedstawić można w postaci  tzw. krzywej Gaussa. Polski system oceny dysplazji okazał się, nawiasem mówiąc, uzasadniony.   Najnowsze badania, oparte na skomplikowanej analizie statystycznej   kilkunastu tysięcy wyników zebranych przez lata dla owczarków   niemieckich, wykazały bowiem, że dużą grupą genów odpowiedzialnych za   dysplazję "dyryguje" kilka tak zwanych majorów (prawdopodobnie trzy) o   wyraźniejszym działaniu – i one decydują o stopniu dysplazji.

Typ budowy

Powszechnie przyjmuje się, że psy wywodzą się od udomowionego   niewielkiego, lekkiej budowy wilka azjatyckiego z Azji Centralnej. Mops,   jamnik, yorkshire terrier, dog i wilczarz irlandzki – wszystkie one są   jego potomkami. Ale w takiej postaci, w jakiej dziś je znamy, istnieją   od niedawna. Czy wilki, szakale i dzikie psy mają dysplazję? Nie   wiadomo, bo nikt takich badań nie prowadził. Z pewnością są to zwierzęta   doskonale przystosowane, sprawne i skuteczne w walce o przeżycie. Na   ile zmiany budowy, masy ciała i proporcji u psów sprzyjają powstaniu   dysplazji? Można przyjąć (choć nie jest to żelazną regułą), że wśród ras   cięższych dysplazja występuje częściej niż u lekkich. Możliwe, że   selekcjonując różne rasy na ich charakterystyczne cechy budowy,   jednocześnie "promujemy" dysplazję. Wiadomo przecież, że te  same geny wpływać mogą na wiele różnych cech.  Ponadto pomiędzy różnymi  cechami istnieć mogą korelacje. Może więc dla  wielu ras to, co  arbitralnie określamy jako dysplazję, jest normą?  Całkiem możliwe więc,  że skuteczna eliminacja dysplazji doprowadziłaby  do tego, że wszystkie  psy stałyby się znów podobne do swego przodka!

Środowisko

U dorosłego psa staw biodrowy jest strukturą mocną i trwałą. Inaczej w   okresie wzrostu, kiedy kości są miękkie i niezmineralizowane, a   poszczególne elementy stawu rosną w różnym tempie. Małe wilki w okresie   wzrostu pozostają na diecie mięsnej; psy domowe dostają karmy z dużą   zawartością minerałów, co powoduje, że kości rosną szybciej niż mięśnie i   ścięgna. Do tego dojść może nadwaga, brak ruchu lub nadmierne   forsowanie rosnącego psa. Szczenięta odchowywane są na gładkich,   śliskich powierzchniach, jak linoleum czy płytki ceramiczne. Wszystko to   może powodować zmiany w rozwijającym się stawie, niezależnie od   genetycznych predyspozycji.

Dziedziczenie i selekcja

Udział czynników genetycznych w rozwoju dysplazji jest różny dla  różnych  populacji – inny może być, powiedzmy, dla owczarków niemieckich  w  Polsce, a całkiem inny w Szwecji. Stwierdzenie, że dysplazja jest,   przynajmniej częściowo, uwarunkowana genetycznie, skłoniło do podjęcia   selekcji hodowlanej, która miała doprowadzić do jej wyeliminowania.   Pierwszy kompleksowy system selekcji wprowadzono w Szwecji (1959), potem   w Wielkiej Brytanii (1960), Szwajcarii (1965), USA (1966) i Niemczech   Zachodnich (1967), najpierw dla owczarków niemieckich, potem też dla   innych, liczniejszych ras. Początkowo wydawało się, że selekcja jest   skuteczna (choć nie we wszystkich krajach; w zależności od ostrości   przyjętych kryteriów), ale po czterdziestu latach można już powiedzieć,   że skutek jest znacznie mniejszy od oczekiwanego. U owczarków   niemieckich częstość przypadków dysplazji zmalała o kilkanaście procent,   ale już u nowofundlandów praktycznie wcale. Okazało się  także, że nawet używanie w hodowli wyłącznie psów wolnych od  dysplazji  nie gwarantuje wcale, iż takie będzie potomstwo. W pewnych  badaniach  przedstawiono wyniki potomstwa 8 reproduktorów owczarków  niemieckich  (wolnych od dysplazji), z których każdy dał ponad 100  szczeniąt.  Procent wolnych od dysplazji szczeniąt wahał się od 80 do  zaledwie 30.  Natomiast dziewiąty pies, sam z lekką dysplazją, dał 50  proc. szczeniąt  wolnych od niej.

Wnioski

W  świetle tego, co wiadomo o dziedziczeniu dysplazji, przyjęty w   większości krajów europejskich system selekcji, który eliminuje   bezwarunkowo z hodowli wszystkie zwierzęta z wynikiem gorszym od   arbitralnie uznanego za graniczny, nie znajduje uzasadnienia. Wynik   badania powinien być jedną z informacji o psie, a nie decydować o jego   być lub nie być. Dysplastyczne psy wybitne eksterierowo czy użytkowo   powinny być dopuszczone do hodowli, tyle tylko że bezpieczniej kojarzyć   je z osobnikami wolnymi od tej choroby. Sposób odchowania szczeniąt i młodych psów mieć może dla rozwoju dysplazji większe znaczenie niż czynniki genetyczne. Odpowiedzialność hodowcy za to, że wyhodowane przez niego szczenięta mają dysplazję, jest ograniczona.

Autor: Mirosław Redlicki, międzynarodowy sędzia kynologiczny. Tekst opublikowany w czasopiśmie “Przyjaciel Pies” nr 9, wrzesień 2007  Na zdjęciu prawidłowe stawy Chilli (HD A)